Historia zamku
Zamek Piastowski w Raciborzu
Tu historia łączy się z nowoczesnością
Powstanie zamku
Zamek Piastowski to stary gród, którego początki są nie do końca znane. To także najcenniejszy średniowieczny zabytek w województwie śląskim. Zachowana do naszych czasów budowla, będąca wynikiem wielu przebudów, dokonywanych w kolejnych wiekach, jest swoistą mieszanką stylów architektonicznych. Jednym z cenniejszych obiektów zamku jest kaplica św. Tomasza Becketa z Canterbury, zwana perłą śląskiego gotyku. Raciborski zamek i kaplicę można zwiedzać codziennie, odbywa się także szereg imprez.
Początki raciborskiego grodu owiane są aurą pewnej tajemniczości, gdyż niejasność źródeł pisanych pozwala na wiele domysłów. Pierwszej wzmianki niektórzy dopatrują się już w przekazie z 845 r. określanym jako Geograf Bawarski, wspominającym o plemieniu Gołężyców, zamieszkującym dorzecze górnej Odry. Pośród pięciu grodów, należących do plemienia, jednym miałby być właśnie Racibórz.
Badania archeologiczne wskazują na powstanie grodu w wieku X. Raciborski gród wzmiankowany jest przez Galla Anonima, który wspomina, iż w 1108 r. wojska Bolesława Krzywoustego odbiły budowlę z rąk Morawian. O tym, że gród był dobrze ufortyfikowany, świadczy odparcie w 1241 r. ataku Tatarów. Początkowo była to budowla drewniano-ziemna, później wzniesiono kolejne części z kamienia, zaś pierwsze partie ceglane powstały prawdopodobnie w wieku XIII.
Powstanie kaplicy zamkowej
Jak podają źródła historyczne około 1290 roku powstała kaplica zamkowa, która jest pomnikiem ugody pomiędzy księciem Henrykiem IV Probusem (Prawym) a biskupem wrocławskim Tomaszem II. Otrzymała wezwanie angielskiego męczennika – biskupa z Canterbury. Warto dodać, że wezwanie to jest wyjątkowo rzadkie na ziemiach polskich. Święty Tomasz Becket patronuje jednej z kaplic Archikatedry na Wawelu czy pocysterskiemu kościołowi w Sulejowie.
Do 1416 roku pełniła rolę kolegiaty, była świadkiem chrztów, ślubów arystokracji czy procesji, wiernie służyła dworowi książęcemu.
Świątynia nazywana jest śląską Sainte-Chapelle oraz perłą śląskiego gotyku. Pierwsze określenie, odnoszące raciborski zabytek do słynnej dwukondygnacyjnej kaplicy zamkowej Sainte-Chapelle, położonej na wyspie Cité w Paryżu, ufundowanej przez króla Ludwika IX (1214-1270) jako miejsce złożenia relikwii Chrystusa z koroną cierniową na czele i świętych patronów Francji, weszło do obiegu z końcem lat 50. XX wieku za sprawą wybitnego historyka sztuki i muzeologa, profesora doktora habilitowanego Gwido Chmarzyńskiego (1906-1973).
Za najpiękniejszą zachowaną średniowieczną kaplicę zamkową na Śląsku, a także na ziemiach polskich uznał ją warszawski badacz, prof. Andrzej Grzybkowski, autor monografii śląskich kaplic zamkowych. Wielu innych znawców tematu, między innymi profesor Marian Kutzner czy profesor Tadeusz Chrzanowski, nie mają wątpliwości, że Racibórz dysponuje wysokiej klasy zabytkiem. Stąd też uprawnione jest wspomniane określenie perła śląskiego gotyku.
Przebudowa kaplicy
Na przestrzeni wieków kaplica poddawana była wielu przebudowom i rekonstrukcjom. Wraz z nowymi właścicielami zmieniała się i ona. Wiatry historii nie były dla niej łaskawe; trawiły ją pożary, niszczyły powodzie i nieprzyjacielskie wojska, bezlitośnie działał upływający czas i grzech zaniechania. Jednak po każdym nieszczęściu, przychodził czas odbudowy. Kaplica pw. św. Tomasza Becketa, znajdująca się przy Zamku Piastowskim w Raciborzu od czerwca 2016 roku jest już w pełni odrestaurowana. Żmudnych i kosztownych prac konserwatorskich podjął się Powiat Raciborski. Kaplica odzyskała swoją świetność i blask. To do niej od niepamiętnych czasów ściągają turyści z kraju i z zagranicy.
Kaplica obecnie
Dziś świątynia rozpoczyna nowy rozdział i po raz kolejny zachwyca. Znawcy nie mają wątpliwości, że stanowi obecnie najcenniejszy tego typu obiekt w Polsce. Cała modernizacja, podzielona na etapy, objęła m.in.: remont i wymianę pokrycia dachu oraz remont wieżyczki, wykonanie nowych witraży, konserwację kamieniarki okiennej, renowację kamiennych portali wejściowych, wyeksponowanie ważnych detali (kamienne konsole żeber sklepiennych, kanał przy oryginalnej wschodniej ścianie kaplicy), renowację sklepienia (z elementami polichromii) oraz remont elewacji zewnętrznej.
Całość prac realizowanych przez samorząd powiatowy kosztowała ponad 2,8 mln złotych. Powiat angażując na ten cel środki własne, pozyskał także dofinansowanie zewnętrzne od: Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach (ok. 489 tys. zł), Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w Warszawie (ok. 198 tys.) oraz miasta Raciborza (351 tys. zł). Pierwsze z prac rozpoczęły się w 2011 roku.
W 2016 roku kaplica wzbogaciła się o wyposażenie, w tym to historyczne z XIX wieku – dębowe ławki oraz najcenniejsze fragmenty ołtarza to jest obraz pędzla Jana Bochenka (wym. 270,5x125,5 cm) i dwie figury świętych. Ponadto w kaplicy usytuowano mensę ołtarzową, mównicę, krzesła dla celebransów, krzyż oraz tabernakulum.
W kwietniu 2017 roku została wyróżniona w 42. edycji konkursu Generalnego Konserwatora Zabytków na „Zabytek Zadbany”. Otrzymała wyróżnienie za kompleksowe prace restauratorskie oparte na pełnych badaniach archeologicznych, historycznych, architektonicznych i konserwatorskich. Przeprowadzone zostały z maksymalnym poszanowaniem substancji zabytkowej. Prace pozwoliły na harmonijne wyeksponowanie wszystkich istotnych faz rozwojowych obiektu.
Każdego roku w kaplicy odbywa się szereg koncertów w ramach cyklu „Musica cantuaris”, są też wieczory poezji. Odprawiane są też w niej okazjonalnie nabożeństwa, a chętne pary mogą wziąć tutaj ślub kościelny.
Zarezerwuj kaplicę na swój ślub
Zamek pod panowaniem Piastów
W zamku rezydowali kolejni książęta piastowscy. W pierwszej połowie XIV w. zamek trafił w ręce Przemyślidów opawskich, za których Racibórz stracił na znaczeniu, a granice księstwa zmniejszyły się. Od wieku XVI budowla stała się własnością króla Czech, później przeszła w ręce rodów szlacheckich. Przez pewien czas należała do margrabiego Jerzego Hohenzollerna, który odnowił zniszczone zabudowania; szerzył także luteranizm na tych terenach.
W 1587 roku w zamku zatrzymał się arcyksiążę Maksymilian Habsburg - jeden z pretendentów do tronu polskiego. Zamek dalej zmieniał właścicieli, a byli nimi m.in. Bethlen Gabor, książę siedmiogrodzki oraz austriacki cesarz Ferdynand.
Pożar na zamku
W 1637 r. na zamku wybuchł pożar. Podczas odbudowy wieża bramna otrzymała wygląd barokowy. Zmieniono też gruntownie kształt skrzydła północno-wschodniego, które wzbogacono o arkadowy krużganek i loggię na piętrze. Rozbudowano poza tym skrzydło południowo-wschodnie.
W 1645 roku zamek i księstwo raciborskie zostało zastawione Wazom, a król Jan Kazimierz mianował tu starostą hrabiego Franciszka Euzebiusza von Oppersdorsffa. Później księstwo znalazło się z powrotem w rękach Austrii i kolejnych rodów.
24 sierpnia 1683 roku, w zamku należącym wówczas do Franciszka Euzebiusza Oppersdorffa, zatrzymał się Jan III Sobieski w drodze na Wiedeń.
W wieku XVIII budowla była zapewne w nienajlepszym stanie, skoro król pruski Fryderyk II, odwiedzając Racibórz w 1742 roku, nie wybrał go na miejsce pobytu. W czasie wojen napoleońskich mieścił się tu szpital dla żołnierzy francuskich. 19 stycznia 1858 zamek ucierpiał znacznie podczas pożaru, po czym został gruntownie przebudowany.
Od lat 30. XIX wieku do 1945 r. zamek należał do książęcego rodu Hohenlohe-Waldenburg-Schillingsfürst z Rud. W latach 50-tych budowla, jak wiele innych obiektów zabytkowych w PRL, zaczęła znów niszczeć.
Od lat 90-tych zeszłego stulecia zamek jest stopniowo odnawiany.
W 2012 r. został odbudowany i udostępniony do zwiedzania.
Zamek piastowski dziś
.jpg?1716560669356 "Zamek Piastowski w Raciborzu z lotu ptaka")
Obecnie zamkiem i kaplicą w imieniu Powiatu Raciborskiego zarządza Agencja Promocji Ziemi Raciborskiej i Wspierania Przedsiębiorczości na Zamku Piastowskim w Raciborzu. Zakłada ona sobie za cel stopniowe umacnianie prestiżowej pozycji instytucji jako centrum multimedialnego regionu. Nastawiona jest na działania lokalne i ponadregionalne, budujące wizerunek i pozycję powiatu oraz zachęca do współpracy i kontaktów nowych odbiorców, beneficjentów i aktywistów.
Cele organizowanej działalności są bezpośrednio związane z założeniami statutowymi, ukierunkowanymi na integrację tradycji z nowoczesnością a podstawowe obszary działalności to:
- turystyka,
- dziedzictwo kulturowe,
- przedsiębiorczość branżowa,
- promocja Ziemi Raciborskiej
- i działalność kulturalna.
Wydarzenia na Zamku
W ciągu roku na zamku organizowanych jest szereg wystaw stałych i czasowych. Dużą frekwencją cieszą się takie imprezy jak:
- Zamkowa Noc z Duchami,
- Intro Festival, czyli festiwal muzyki elektronicznej i światła,
- Raciborskie Dni Nauki i Techniki,
- Międzynarodowe Spotkania Artystyczne Śląsk - Kraina Wielu Kultur
- czy Zamkowy Jarmark kwiatów, żywności ekologicznej i rękodzieła.
Dla najdociekliwszych odkrywców
Czy uda Ci się odkryć wszystkie tajemnice Zamku Piastowskiego w Raciborzu?